انواع مختلف روشهاي ساختمان سازي در ايران با رويكرد صنعتي كردن ساخت و ساز
با توجه به پيشرفت روز افزون تكنولوژي در صنايع ساختمان سازي و حجم انبوه پروژه هاي عمراني در كشور، توجه به دانش مديريت پروژه در علم امروز ساخت و ساز امري غيرقابل اجتناب است.
بدون شك با به كارگيري اصول مديريت پروژه و ساخت، با آميزش علم و تكنولوژي مي توان بر كليه جهات پروژه هاي عمراني تاثيرگذار بود.
درس روشهاي مديريت پروژه كه در مقطع كارشناسي ارشد مديريت پروژه و ساخت تدريس مي گردد، هدف نهايي فوق را دنبال مي كند.
تحقيق حاضر، كه به عنوان پروژه تقديم مي گردد، شامل دو بخش است، در بخش اول ضمن تشريح مباحث پيش ساخته سازي در صنعت عمران، تصميم گيري بين روشهاي مختلف ساخت و ساز براي مدير پروژه به عنوان بالاترين تصميم گيرنده تشريح مي گردد و در قسمت دوم كه از مباحث خاص مديريت است به تشريح روشهاي برآورد مالي و مهندسي هزينه پرداخته مي گردد.
انواع روشهاي ساخت و ساز را مي توان به هفت دسته عمده زير تقسيم بندي نمود:
1) ساختمان سازي با روشهاي ابتدائي:
Elementary Building System
اين نوع ساختمان سازي از ابتداي تاريخ ساختمان سازي بشر آغاز و تا عصر حاضر نيز ادامه دارد و هنوز در روستاهاي كشور و در حاشيه شهرها نيز به نوعي به اين گونه ساخت و سازها پرداخته مي شود در اين روش، قسمتهاي باربر از خشت و گل و يا چوب و گل و يا گل و سنگ و يا گل و گچ و سنگ و يا خشت و آجر ساخته مي‌شود و پوشش آنها از طاق خشتي و يا تير چوبي و الياف گياهي ساخته مي شود. نيروي انساني به كار گرفته شده در اين ساختمانها بعضاً غير ماهر و يا نيمه ماهر بوده و از مصالح سنتي در دسترس محلي استفاده مي شود.
ساختمان سازي با اين گونه روشها حداقل مقاومت را در مقابل حوادث طبيعي (زلزله، سيل، طوفان و…) داراست و مي توان تنها بعنوان يك سرپناه موقت از آن ذكر نمود.
2) ساختمان ساز با روش هاي سنتي و يا متداول:
Traditional or Conventional Building System
در اين روش، عمليات ساختماني با استفاده از وسايل ابتدائي توسط افراد متخصص و نيمه ماهر و غيرماهر انجام مي شود. ساختمان هاي با ديوار آجري باربر در اين تقسيم بندي منظور مي شوند. برخي از حرفه هاي دست اندركار با اين شيوه عبارتند از: كارگر ساده، بنا، گچ كار، نقاش، آهنگر، لوله كش، سيم كش، عايق كار، كاشي كار، آسفالت كار، شيشه بر و…
سرعت اجراي كار ساختمان با اين روش بطور متوسط در ايران 14 تا 18 ساعت براي هر مترمربع زير بنا مي باشد.
در حال حاضر در اكثر مناطق غير شهر و بعضي مناطق شهري يا اطراف شهرهاي بزرگ و يا برخي ساختمانهاي خاص (مدارس و مساجد در روستاهاو…) از اين گونه، روش ساخت و ساز استفاده مي شود. ماهرترين استادكاران بنايي و نازك كاران و نجاران سنتي در بين اين گونه سازندگان يافت مي شوند.
حداكثر طبقات مجاز با اين روش ساخت 4 طبقه و ارتفاع مجاز 12 متر تجويز مي‌شود. به دليل تحمل بار قائم ساختمان توسط ديوارهاي باربر بر ضخامت ديوارهاي طبقه زيرين افزوده مي شود كه يكي از عوامل بازدارنده در افزايش بيشتر طبقات و يا ارتفاع مي باشد. با ايجاد تمهيداتي نظير شناژهاي افقي وقائم بتني، مي توان از صدمات زلزله كاست.
3) ساختمان سازي پيشرفته:
اين روش كه ساختمان سازي پيشرفته يا بهبود يافته نيز ناميده مي شود، عبارت از: اجراي كار توسط افراد و متخصصان ذكر شده در روش قبلي كه از ماشين آلات و تجهيزات ساختماني مكانيكي به منظور اضافه نمودن سرعت و حجم كار استفاده مي‌نمايند.
ساختمانهاي با اسكلت فلزي و يا اسكلت بتني در اين تقسيم بندي منظور مي‌شوند، برخي از لوازم و تجهيزات مورد استفاده در اينگونه ساخت و سازها عبارتند از:
انواع جر
قيلهاي ثابت و متحرك، بالابرهاي برقي، داربستهاي فلزي، دستگاههاي تهيه كننده بتن (ثابت و متحرك) و دستگاههاي سيمان پاش و رنگ پاش، ماشين هاي جوش و… .
سرعت اجراي كار ساختمان در اين روش 20 تا 48 ساعت براي هر متر مربع زير‌بنا بطور متوسط مي باشد.
يعني سرعت اجراي عمليات ساختماني را مي توان با استفاده از تجهيزات مكانيكي و برقي تا حدود زيادي افزايش داد. به دليل استفاده از اسكت بتني و فلزي، تعداد طبقات و ارتفاع كل ساختمان را بيش از 50 طبقه و 150 تر نيز مي توان پيش بيني كرد. سرمايه گذاري اوليه براي بكار بستن اين روش، در رابطه با حجم عمليات ساختماني و خريد يا اجاره تجهيزات قابل توجه مي باشد. توقف كار به دليل مسائل كارگري و يا مشكلات مالي از نكات منفي مي باشد و باعث زيانبار شدن پروژه مي‌شود.
در حال حاضر، اكثر ساخت و سازها در مناطق شهري از اين روش بهره مي گيرند و با معتبر شدن كارگران و متخصصان در رشته هاي مربوطه و ابداع وسايل و تجهيزات جديد و بكارگيري فن آوريهاي نوين، اين گونه ساختمانهاي مسكوني و يا عمومي در مدت زمان كمتنر و با صرفه و ايمني بيشتر ساخته مي شوند.
4) ساختمان سازي صنعتي:
Industrialized Bilding
در اين روش از قطعات آماده شده از قبيل بلوكها، تيرچه ها، پانلهاي پيش ساخته، تيرها و ستونهاي فلزي و بتني، شبكه هاي فلزي، قطعات گچي و بتني و… استفاده مي‌شود. و اكثر عمليات با استفاده از تجهيزات و لوازم كارگاهي بطور مكانيكي انجام مي شود.
انواع كفراژهاي يكپارچه فلزي از قبيل كفراژهاي صفحه اي، تونلي، لغزنده و كفراژهاي مدوله و كفراژهاي ساخته شده از مواد سبك و همچنين كفراژهاي پلاستيكي و بازشو و لغزنده ها نيز در اين روش جهت بتن ريزي سريع ساختمانها در چهار فصل سال مورد استفاده قرار مي‌گيرند.