اصطلاح مگاپروژه ها ، به پروژه های عظیم سرمایه گذاری اطلاق می شود.
مگاپروژه یک پروژه سرمایه گذاری در مقیاس بسیار بزرگ است. طبق تعریف کتاب راهنمای مدیریت مگاپروژه آکسفورد،
- مگاپروژه‌ها سرمایه‌گذاری‌های پیچیده و در مقیاس بزرگ هستند که معمولاً ۱ میلیارد دلار یا بیشتر هزینه دارند
- توسعه و ساخت آن سال‌ها طول می‌کشد
- چندین سهامدار دولتی و خصوصی را درگیر میکنند
- تحول‌آفرین هستند و
- میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهند
با این حال، ۱ میلیارد دلار محدودیتی در تعریف پروژه های بزرگ نیست. در برخی زمینه ها به یک رویکرد نسبی نیاز است، مانند کشورهای در حال توسعه، که در آن یک پروژه بسیار کوچکتر (مانند پروژه ای با بودجه ۱۰۰ میلیون دلاری) می تواند یک مگاپروژه باشد. بنابراین، یک تعریف کلی تر این است که “مگاپروژه ها تلاش های موقتی هستند (یعنی پروژه ها) که با موارد زیر مشخص می شوند:
- تعهد سرمایه گذاری بزرگ
- پیچیدگی گسترده (به ویژه از نظر سازمانی) و
- تأثیر طولانی مدت بر اقتصاد، محیط زیست و جامعه.
دکتر Bent Flyvbjerg، استاد دانشکده بازرگانی دانشگاه آکسفورد می گوید که در سطح جهانی، پروژه های بزرگ ۸ درصد از کل تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می دهند. مگا پروژه‌ها نه تنها به پروژه‌های عمرانی، بلکه پروژه‌های برچینش کارخانه های عظیم De-commissioned نیز اطلاق می‌شود که پروژه‌هایی هستند که می‌توانند به بودجه‌های چند میلیاردی برسند و از نوآوری و پیچیدگی بالایی برخوردارند و متاثر از تعدادی چالش‌های فنی-اجتماعی-اقتصادی و سازمانی باشند.
Flyvbjerg استدلال می کند که سیاست گذاران به چهار دلیل جذب پروژه های بزرگ می شوند:
- جنبه تکنولوژیکی: لذتی که مهندسان و فن‌شناسان از ساختن پروژه‌های بزرگ و نوآورانه به دست می‌آورند و مرزها را برای کارهایی که فناوری می‌تواند انجام دهد جابجا میکنند.
- جنبه سیاسی: سیاستمداران شیفته ساختن بناهای تاریخی برای خود و اهدافشان هستند.
- جنبه اقتصادی: افراد تجاری و اتحادیه های کارگری از سود و مشاغل ایجاد شده توسط پروژه های بزرگ لذت می برند.
- جنبه زیبایی شناسی : طراحان و افرادی که از طراحی خوب قدردانی می کنند، از ساختن، استفاده و نگاه کردن به چیزی بسیار بزرگ که به طور نمادین نیز زیبا است، بهره مند می شوند.
اداره بزرگراه های فدرال آمریکا نیز این اصطلاح را چنین تعریف نموده است:
پروژه های مهم زیرساخت که هزینه آنها بیش از یک میلیارد دلار آمریکا باشد یا پروژه با هزینه مشخص که دارای جاذبه برای جلب توجه بخش مهمی از جامعه یا گروه های سیاسی باشد و ضربه های مستقیم و غیرمستقیمی بر جنبه های مختلفی از جامعه اعم از اقتصادی، فرهنگی، سیاسی ، محیط زیست و اجتماعی وارد آورد.
مثالهایی از مگاپروژه ها عبارتند از:
- پل عظیم بوستون با ۱۵ میلیارد دلار
- تونل کانال مانش بین فرانسه و انگلستان با ۱۰ میلیارد دلار
مگاپروژه ها را می توان در عرصه های مختلف تعریف نمود: پل ها، تونل ها، بزرگراه ها، خطوط ریلی، فرودگاه ها، بنادر، نیروگاه ها، سد، فاضلاب، مناطق ویژه اقتصادی، استخراج و بهره برداری میادین نفت و گاز، ساختمان های عومی، سیستم های فنآوری اطلاعات، پروژه های فضایی، تسلیحات نظامی، تأسیسات هیدروالکتریکی، نیروگاه های هسته ای و سیستم های زیرساخت حمل و نقل عمومی مانند مترو….
نموه هایی از این مگاپروژه ها:
- برج های دوقلوی پتروناس
- فرودگاه بین المللی دوبی
- بوئینگ ۷۸۷
- جنگنده F-35 لاکهید مارتین
- دیوار چین
- اهرام ثلاثه مصر
- سد هوور
- خط لوله نابوکو
- میدان نفتی ساخالین
- میدان گازی پارس جنوبی
- بندر انت ورب
- تلسکوپ فضایی هابل
- ایستگاه بین المللی فضایی
- ایستگاه فضایی میر
- مرکز فضایی کندی
- مرکز فضایی کیپ کاناورال
- پروژه آپولو
برخی وقتها به پروژه های زیر یک میلیارد دلار نیز مگاپروژه گفته می شود.
واژه مگا در برخی موارد به وظایفی شامل تهیه، برنامه ریزی، و مدیریت پروژه در سطح مگا نیز اشاره دارد.
- ریسک ها قابل توجه، محتوایی و بنیادین می باشد
- افزایش هزینه ها تا سقف ۵۰% معمولی است.
- افزایش سقف هزینه تا ۱۰۰% چیز غیرطبیعی نیست.
- از منظر دیگر اگر یک سازمان حقوقی بعبارتی یک پیمانکار به تنهایی نتواند کل اجزای پروژه را مدیریت و اجرا نماید به آن مگاپروژه گفته می شود.